کد مطلب:9317 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

همان طور كه در زمان پيامبر اكرم(ص) زكات را بر نُه چيز اعلام كرد و در زمان علي(ع) زكات بر اسب ها نيز تعلق گرفت، آيا در اين زمان با توجه به شرايط اجتماعي زكات به غير از اين نُه چيز تعلق گرفته است؟

دربارة زكات و متعلقات آن چند احتمال متصوّر است:

1- زكات به نص قرآن واجب است و شكي در آن نيست، ولي در قرآن متعلق زكات مشخص نشده است. امّا پيامبر در زمان خودش با اختياراتي كه داشت و مصالحي را كه براي ادارةجامعه در نظر داشت، پرداخت زكات را با شرايطي بر نُه چيز واجب كرد. مؤيد اين مطلب روايتي از امام باقر و امام صادق(عليهما السلام) است: خدا زكات را با نماز واجب كرد و پيامبر پرداخت زكات را در نُه چيز دانسته و از بقية اشيا عفو كرده است.

از اين روايت استفاده مي شود كه پيامبر با اختيارات شرعي و الهي كه داشته موارد زكات و مصاديق آن را مشخص كرده است. بنابر اين نظريه ممكن است در زماني ديگر حاكم اسلامي اگر صلاح بداند مواردي را اضافه كند مانند اين كه اميرالمؤمنين(ع) در زمان حكومت خودش بر اساس اختياراتي كه داشت بر اسب نيز زكات را واجب كرد.[1]

شاهد ديگر بر اين مطلب اين است كه يونس در كافي در معنا و تفسير اين جمله (زكات در نُه چيز است و پيامبر بقية اشيا را از زكات عفو كرد) فرمود: اين مطلب در اوّل نبوّت پيامبر بود چنان كه در آغاز نبوّت نماز دو ركعت بود و بعداً پيامبر دو ركعت اضافه كرد، همين طور زكات در ابتداي نبوت بر نُه چيز مشخص شد، سپس بر تمامي حبوبات زكات واجب شد.[2]

2- نظرية دوم اين است: پيامبر كه زكات را در نُه چيز واجب كرد، از اختيارات حكومتي خودش نبود بلكه بيان حكم شرعي دائمي زكات بود و قابل كم و زياد كردن نيست و حاكم اسلامي حق ندارد آن را كم و زياد كند. اين كه اميرالمؤمنين بر اسب ها زكات بست از اختيارات حاكم اسلامي بود. چون حاكم اسلامي كه امام معصوم يا فقيه جامع الشرائط است اگر صلاح بداند چيز راجح را كه واجب نبوده،واجب مي گرداند. اين را حكم حكومتي مي نامند كه به جهت اضطرار و عسر و حرج احكامي را الزامي مي كند.

3- نظرية سوم اين است كه زكات فقط به همان نُه چيز كه پيامبر فرمود، تعلق مي گيرد امّا در بقية موارد مانند زكات مال التجاره (سرماية كاسبي)، زكات اسب و حبوبات مستحب است، و اين كه در روايت آمده: اميرالمؤمنين(ع) بر هر اسب در هر سالي دو دينار و بر دو قاطر يك دينار زكات قرار داد، زكات مستحبي را بيان كرده است، به قرينه روايت زراره از امام باقر يا امام صادق(ع) كه غير از شتر و گاو و گوسفند، در بقية حيوانات دادن زكات واجب نيست.

مشهور بين فقها بلكه اجماع اين است كه زكات بر نُه چيز واجب است و در بقية موارد از قبيل مال التجاره، حبوبات و اسب هاي ماده مستحب است.[3]

در هر صورت به خاطر اين كه اسلام دين سهل است، بر اين نُه چيز زكات را واجب ساخته و در موارد ديگر زكات را واجب نساخته است، ولي اگر فقيه جامع الشرائطي پيدا شود كه نياز جامعه را بداند، مي تواند اضافه كند، حتي بر ماشين و منزل هاي متعدد.

البته خمس به ساير اشيا تعلق مي گيرد.